Trong kỷ nguyên chuyển đổi số toàn diện, trí tuệ nhân tạo (AI) đang đóng vai trò ngày càng sâu sắc trong mọi lĩnh vực – từ y tế, giáo dục cho đến tài chính và sản xuất. Nhưng ít ai ngờ rằng, chính trong lĩnh vực An ninh mạng – nơi vốn dĩ đã là mặt trận đầy cam go, AI đang khiến cuộc chiến giữa "phe bảo vệ" và "phe tấn công" trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết.

Một mặt, AI mang lại năng lực xử lý, phân tích và ra quyết định vượt xa khả năng của con người, hỗ trợ các chuyên gia An ninh mạng trong việc phát hiện và ngăn chặn sớm những mối đe dọa. Nhưng mặt khác, chính AI lại đang bị lợi dụng để tạo ra những cuộc tấn công tinh vi, nguy hiểm đến mức ngay cả các hệ thống phòng thủ hiện đại nhất cũng có thể bị đánh lừa.

Trí tuệ nhân tạo (AI) – Chiến binh thầm lặng trong hệ thống phòng thủ

Trong quá khứ, các hệ thống bảo mật thường phụ thuộc nhiều vào sự theo dõi thủ công và các cơ chế phát hiện truyền thống. Nhưng khi khối lượng dữ liệu tăng theo cấp số nhân, các mối đe dọa trở nên ngày càng tinh vi, phương pháp cũ đã không còn đủ sức chống đỡ. Đây là lúc AI xuất hiện như một “siêu trợ lý” giúp các chuyên gia bảo mật xoay chuyển tình thế.

AI không chỉ đơn giản là công cụ phân tích, mà còn có khả năng học hỏi từ dữ liệu quá khứ để đưa ra những cảnh báo dựa trên hành vi bất thường. Thay vì chờ mã độc lộ diện mới phát hiện, hệ thống AI có thể nhận diện một tệp đáng ngờ chỉ từ hành vi mở tệp, tải xuống bất thường hay thời gian truy cập trái lệch. Nói cách khác, AI giúp hệ thống trở nên “thông minh” hơn – nó biết nghi ngờ và hành động trước cả khi có bằng chứng cụ thể.

Một ví dụ nổi bật là cách Google áp dụng AI trong việc lọc email lừa đảo. Với hơn 300 tỷ email được xử lý mỗi ngày, hệ thống này dùng AI để chặn đến 99,9% thư rác và thư chứa mã độc, thậm chí còn nhận diện được những chiến dịch phishing tinh vi được ngụy trang dưới các tiêu đề công việc, hồ sơ thanh toán hay thông báo ngân hàng. Trong vài giây, AI có thể phân tích hàng trăm dấu hiệu – từ cách viết, cách chào hỏi, cấu trúc câu – để xác định mức độ nguy hiểm mà không cần can thiệp của con người.

Ở cấp độ doanh nghiệp hay tổ chức, AI còn có thể theo dõi các hành vi truy cập bất thường, liên kết các sự kiện tưởng chừng rời rạc lại với nhau để phát hiện một cuộc tấn công đang âm thầm diễn ra. Điều này đặc biệt quan trọng với các cuộc tấn công nâng cao có chủ đích – thường được gọi là APT (Advanced Persistent Threats) – vốn có thể ẩn nấp trong hệ thống suốt nhiều tháng mà không bị phát hiện.

Hơn thế, AI còn giúp tự động hóa quá trình phản ứng sự cố. Khi phát hiện một thiết bị bị nhiễm mã độc, hệ thống có thể ngay lập tức cách ly thiết bị đó, thu thập bằng chứng, phục hồi dữ liệu từ bản sao lưu và thậm chí gửi cảnh báo đến các bộ phận liên quan. Tất cả diễn ra trong thời gian thực, giúp giảm thiểu thiệt hại và ngăn chặn lan rộng.

Khi AI rơi vào tay hacker: Cuộc chiến không cân sức

Tuy nhiên, điều đáng sợ nhất không phải là AI mạnh đến đâu, mà là AI có thể được sử dụng bởi cả hai phía – cả người bảo vệ lẫn kẻ tấn công. Và thực tế cho thấy, các nhóm hacker đã nhanh chóng nắm bắt xu hướng này.

Chưa bao giờ việc tạo ra một email lừa đảo lại dễ và thuyết phục đến thế. Với sự hỗ trợ của các công cụ ngôn ngữ tự động như ChatGPT hoặc WormGPT – một phiên bản “phi đạo đức” dành riêng cho giới tội phạm mạng – hacker có thể soạn những email có ngữ điệu, văn phong và cách hành văn giống hệt giám đốc công ty, ngân hàng hay đối tác khách hàng. Những email này không chỉ đúng ngữ pháp, mà còn đầy cảm xúc, sử dụng đúng ngôn từ ngành nghề và mang tính khẩn cấp cao – khiến người nhận dễ dàng sập bẫy.

Đặc biệt, sự xuất hiện của công nghệ Deepfake càng đẩy tình hình trở nên nguy hiểm. Deepfake cho phép giả mạo hình ảnh và giọng nói với độ chính xác gần như tuyệt đối. Trong các vụ việc ghi nhận gần đây, nhiều công ty đã bị lừa chuyển hàng triệu USD chỉ vì một cuộc gọi video từ “giám đốc” yêu cầu giải ngân khẩn cấp – mà giọng nói, khuôn mặt đều là sản phẩm do AI tạo ra. Khi những giả mạo này còn thật hơn cả thật, liệu có ai đủ bình tĩnh để nghi ngờ?

Không dừng lại ở đó, AI còn được dùng để dò quét lỗ hổng phần mềm, tạo ra mã độc có khả năng tự ẩn mình, thậm chí lên kế hoạch tấn công phối hợp từ nhiều điểm một cách hoàn toàn tự động. Điều này khiến một hacker đơn độc, chỉ cần có đủ kỹ năng sử dụng AI, cũng có thể gây ra hậu quả tương đương với cả nhóm tấn công chuyên nghiệp ngày trước.

Ngành An ninh mạng – Bức tường lửa cuối cùng của xã hội số

Trước tốc độ phát triển chóng mặt của AI, ngành An ninh mạng đã chuyển từ vai trò hỗ trợ sang tuyến đầu – trở thành một trong những lĩnh vực then chốt đảm bảo sự vận hành trơn tru của thế giới hiện đại. Và ở đó, con người vẫn là nhân tố quyết định.

Trên thế giới, nhu cầu tuyển dụng chuyên gia An ninh mạng đang tăng vọt. Báo cáo từ Cybersecurity Ventures dự đoán rằng đến năm 2025, toàn cầu sẽ thiếu hụt khoảng 3,5 triệu vị trí trong lĩnh vực này. Tại Việt Nam, nhu cầu nhân lực cũng không ngừng tăng cao, đặc biệt là các vị trí có kỹ năng tích hợp giữa An ninh mạng và AI. Các ngân hàng, tập đoàn công nghệ, công ty tài chính, startup AI và cả các cơ quan chính phủ đều đang “săn lùng” những ứng viên có khả năng bảo vệ hệ thống trước các mối đe dọa từ cả con người lẫn máy móc.

Sinh viên học ngành An ninh mạng hôm nay không còn chỉ học về tường lửa hay mã hóa, mà còn được trang bị kiến thức về nhận diện hành vi, phân tích dữ liệu lớn, học máy, điều tra số và đạo đức trong công nghệ. Đây là ngành học kết hợp giữa tư duy logic, kỹ năng công nghệ và tinh thần trách nhiệm xã hội.

Tại sao nên học ngành An ninh mạng tại Trường Đại học Văn Lang?

Nếu bạn đang tìm kiếm một môi trường học tập vừa hiện đại, vừa thực tiễn và mang tính ứng dụng cao, thì ngành An ninh mạng tại Trường Đại học Văn Lang là lựa chọn đáng cân nhắc.

Chương trình đào tạo được xây dựng sát với thực tiễn doanh nghiệp, tích hợp kiến thức về AI, học máy và bảo mật từ sớm. Sinh viên không chỉ học lý thuyết mà còn được tham gia vào các mô hình mô phỏng tấn công-phòng thủ, làm dự án thực tế, và thực tập tại các công ty công nghệ hàng đầu. Ngoài ra, nhà trường còn tổ chức các workshop, hội thảo mời chuyên gia an ninh mạng về chia sẻ và kết nối việc làm từ khi còn ngồi trên giảng đường.

Một điểm nổi bật là Văn Lang đặc biệt chú trọng đến đạo đức nghề nghiệp và ứng dụng công nghệ có trách nhiệm – điều cực kỳ quan trọng khi bạn đối mặt với công nghệ có thể “đóng vai” cả thiên thần lẫn ác quỷ như AI.

AI là công cụ – và công cụ sẽ phục vụ người nào biết khai thác nó đúng cách. Trong thế giới An ninh mạng, bạn có thể là người sử dụng AI để bảo vệ cộng đồng, hoặc cũng có thể bị chính AI vượt mặt nếu không kịp trang bị kiến thức.

Đây là thời điểm lý tưởng để bạn bắt đầu hành trình trở thành một chiến binh mạng thời đại mới – người hiểu rõ cả sức mạnh và mặt tối của công nghệ, người biết cách dùng AI để chống lại AI, và trên hết, người góp phần xây dựng một không gian số an toàn hơn cho cả xã hội.

Nếu bạn đam mê công nghệ, thích thử thách trí tuệ và mong muốn làm điều có ý nghĩa, ngành An ninh mạng chính là lời mời gọi dành cho bạn. Và Văn Lang – với nền tảng đào tạo vững vàng, tư duy tiến bộ và định hướng tương lai – chính là bệ phóng đưa bạn bước vào thế giới ấy.

>> Xem ngay Tổng quan và chi tiết về ngành Mạng máy tính & Truyền thông Dữ liệu

Các bài viết liên quan:

• Những ứng dụng Ngành mạng máy tính & IOT trong thực tế cực hay mà bạn nên biết
• Internet Vạn vật (IoT) là gì? vì sao là lựa chọn thông minh của Gen Z yêu công nghệ
• Ngành Mạng máy tính và Truyền thông dữ liệu: Cơ hội sự nghiệp rộng mở trong kỷ nguyên số
• 4 Chuyên gia An ninh mạng Việt Nam làm rạng danh bản đồ bảo mật thế giới
• Ngành An ninh mạng là gì? Cơ hội nghề nghiệp và những hiểu lầm phổ biến
• An ninh mạng 4.0 là gì? 6 công nghệ tạo nên “lá chắn số” thời AI
• 6 sự thật thú vị về ngành An ninh Mạng có thể bạn chưa biết!

Tin: Khoa Công nghệ Thông tin